| REGISTER |
| Registernummer | 2.000.0151 |
| INLEIDING |
| |  |
| | foto: R. Statius Muller |
| Objectaanduiding | STAR - O&K 6326 - Jurgens 1
|
| Categorie/klasse | Industriespoor
|
| Soort object | Stoomlocomotief
|
| Type | Bf2 - 'Zurdos' - vuurloos
|
| Bouwjaar | 1913
|
| Producent(en) | Orenstein & Koppel, fnr 6326
Berlijn
Duitsland |
| Gebruiker(s) | 1918 - 1923 Antoon Jurgens' Margarinefabriek, Oss
1923 - 1973 Verenigde Oliefabrieken, Zwijndrecht
|
| Periode gebruik | 1918 - 1973
|
| Regio gebruik | fabrieksterreinen te Oss en Zwijndrecht
|
| BESCHRIJVING |
| Functie | Rangeren van wagens met plantaardige olie en gerede producten
|
| Techniek | Stoommachine, twee buitenliggende cilinders. De locomotief heeft een vuurloze stoomhouder.
|
| Vorm | Uiterlijke kenmerken: Twee aangedreven assen.
Door de stoomhouder wijkt de vorm af van die van een gewone stoomlocomotief. Zo ontbreken een kolen- en watertender, een vuurkist, vlampijpen, een rookkast en een schoorsteen. De cilinders bevinden zich onder het machinistenhuis en de uitlaat van de afgewerkte stoom bevindt zich op het dak.
Een vuurloze locomotief heeft slechts een stoomhouder of -vat, d.i. een relatief grote ketel zonder vuurkist, vlampijpen en rookkast. De stoomhouder wordt bij een tappunt van de fabriek onder druk gevuld met water van ongeveer 190 graden Celcius uit een stationaire stoomketel. De begindruk in de stoomhouder is dan ongeveer 12 kg/cm2. Men kan dan door een regulateur met de "kleine schuif" te openen stoom met een lagere druk naar de cilinders brengen. Door telkens bij afnemende druk in het stoomvat de regulateur verder te openen met de "grote schuif" kan men de locomotief laten rijden totdat de stoomdruk is gedaald tot 2 a 3 kg/cm2.
keteldruk: max 12 kg/cm2
radstand: 1,70 m
wieldiameter: 850 mm (nieuwe wielbanden)
slaglengte: 400 mm
cilinderdiameter: 420 mm
trekkracht: 6972 kg (bij 70 % stoomdruk)
snelheid: max 35 km/h
vermogen: ca 120 pk (88 kW)
De relatief grote trekkracht is enerzijds te danken aan de kleine wieldiameter en anderzijds aan de voor een dergelijk kleine locomotief grote cilinderdiameter. In praktijk heeft de locomotief dit ook bij de STAR kunnen waarmaken; bij nog maar slechts 4 bar druk in het stoomvat was zij zonder veel problemen in staat een relatief zwaar rangeerdeel (ruim 300 ton) in beweging te krijgen en te houden.
|
| GESCHIEDENIS |
| Geschiedenis | - 1913 - De door Orenstein & Koppel in Berlijn gebouwde vuurloze locomotief met fabrieksnummer 6326 werd eind 1913 op voorraad gebouwd. De 6326 van het type ZURDOS was de laatst gebouwde machine van dit al verouderde model. Ze heeft ongeveer drie-en-een-half jaar te koop gestaan. Er werden in die jaren al veel grotere twee-assige en ook drie-assige vuurloze locomotieven gebouwd, ook door andere fabrieken, zoals Hohenzollern.
- 1918 - In april kocht de firma Antoon Jurgens te Oss haar voor rangeerdoeleinden en gaf haar het nummer 1 (wat pas in 1995 is gebleken). De 6326 had uiteindelijk een werkzaam leven tot 1973.
- 1928 - Na tien jaar verhuisde de locomotief in 1928 naar de Vereenigde Oliefabrieken te Zwijndrecht (VOZ) en werd daar Nr. 3. De nummerplaat van Jurgens werd simpelweg omgedraaid, en het nummer 3 met slagletters aan de achterzijde van de nummerplaat aangebracht.
- 1973 - Na 45 jaar rangeerwerk bij de VOZ werd de locomotief in 1973 buiten dienst gesteld.
- 1975 - De Stoomtrein Goes - Borsele (SGB) verwierf locomotief VOZ Nr. 3. De loc was niet dienstvaardig en werd dat bij de SGB ook niet meer.
- 1978 - De loc werd door een particulier verworven, die haar voor herstel bij de Stoomstichting Nederland (SSN) onderbracht. Drie jaar later was de locomotief weer rijvaardig. Vervolgens kreeg ze in 1988 een uitgebreide revisie van het onderstel, waarbij het lagerwerk werd gerepareerd en de wielen door de NS-werkplaats in Tilburg op het juiste profiel werden afgedraaid.
- 1989 - Na deze revisie werd de locomotief in 1989 door NS toegelaten om bij het 150-jarige jubileum dienst te doen. Dat heeft ze in de periode van 24 juni t/m 6 augustus zonder enig probleem gedaan: op vrijwel alle "parades" was ze aanwezig.
Twee jaar later deed ze dienst in de parade van de 60-jarige NVBS in de Amsterdamse Westhaven.
Na een bezoek aan het Bello-festival in Hoorn werd de locomotief in de zomer van 1992 buiten dienst gesteld, omdat men het binnen de SSN niet meer verantwoord vond om het oude stoomvat te handhaven.
- 1995 - De Deutsche Bahn bouwde in de werkplaats "Goerlitz" een nieuw stoomvat (RAW Goerlitz fnr 18, 1995). Met dit nieuwe stoomvat werd de locomotief verder gerenoveerd. Na een complete vernieuwing van het plaatwerk van het machinistenhuis en van een groot aantal stangenlagers werd de locomotief in mei 1998 weer in dienst gesteld. Het nummer 3 werd niet meer gebruikt; het fabrieksnummer 6326 werd nu het formele locomotiefnummer. De opnieuw omgedraaide messing nummerplaat (met het toen pas gevonden nummer 1) is thans op de linkerkant boven de fabrieksplaat zichtbaar.
De eerste klus was een weekeinde in het Spoorwegmuseum in Utrecht. De locomotief heeft sindsdien op een aantal plaatsen "buiten de deur" van de SSN dienst gedaan, o.a. in Hoorn.
Op open dagen van de SSN heeft zij tot 2010 pendelritten voor het publiek uitgevoerd. Echter, gelet op de beperkte ruimte op het SSN-depotterrein met de daarbij optredende veiligheidseisen t.a.v. het publiek, alsook de in toenemende mate problematische logistiek ten aanzien van het bijvullen van de locomotief, is in onderling overleg besloten een ander onderkomen voor de vuurloze locomotief te zoeken.
- 2017 - De locomotief werd met een langjarige bruikleenovereenkomst aan de STAR in beheer gegeven. Op soortgelijke wijze was de locomotief destijds bij de SSN ondergebracht. Zij is nog steeds particulier bezit.
[laatst bijgewerkt: 30 sept 2017] |
| ILLUSTRATIES |
| Additioneel beeld 1 | Niet ingevoerd |
| Additioneel beeld 2 | Niet ingevoerd |
| Opmerkingen illustraties | In bruikleen
|
| MEER INFORMATIE |
| Bronnen | Nederlandse Industrielocomotieven (normaalspoor), H. de Herder, Schuyt & Co Haarlem 1994
Nederlandse Industrielocomotieven (normaalspoor), H. de Herder, Uquilair 2007
|
| Opmerkingen informatie | Dienstvaardig
|
| HUIDIGE EIGENDOM |
| Soort eigendom | Museaal |
| Naam organisatie | Stichting Stadskanaal Rail
|
| WAARDESTELLING |
| Cultuurhistorische waarde |
| Status | A
|
| Motivatie | Stoomlocomotief met O&K fabrieksnummer 6326 is de representant van een belangrijke ontwikkeling in het Nederlandse railvervoer, namelijk de toepassing van vuurloze stoomlocomotieven op brandgevaarlijke fabrieksterreinen.
|
| Waardering door | Beoordelingscommissie Nationaal
Register Railmonumenten |
| Authenticiteit |
| Motivatie | De informatie over dit object is afkomstig uit het Nationaal Register Railmonumenten. Binnen dit register wordt (nog) niet structureel op authenticiteit beoordeeld.
|
| Waardering door | Beoordelingscommissie Nationaal
Register Railmonumenten |
