| REGISTER |
| Registernummer | 5.001.1618 |
| INLEIDING |
| |  |
| | Foto: Gerard Jacobs |
| Objectaanduiding | Handbediende spilkraan Figee |
| Categorie/klasse | Laad en losgerei |
| Soort object | Kraan |
| Type | Vast opgestelde handbediende Spilkraan |
| Bouwjaar | 1892 |
| Ontwerper(s) | V.o.f. Gebroeders Figee te Haarlem |
| Producent(en) | V.o.f. Gebroeders Figee te Haarlem |
| Gebruiker(s) | Nederlandse Spoorwegen |
Periode gebruik | van 1892 tot en met 1990 |
| Regio gebruik | Onbekend (spoorwegemplacement) |
| BESCHRIJVING |
| Functie | Overslag van goederen uit- of in spoorwegwagons, karren, vrachtwagens. |
| Techniek | De spilkraan behoort vast opgesteld te worden; bij de spoorwegen dus vlak naast de spoorlijn. De kraan heeft een vaste giek en kon alleen hijsen/vieren en zwenken. De spilkraan heeft een vaste spil waar de kraan omheen draait. Het hijsen en vieren geschiedt met de hand door het ronddraaien van zwengels en het zwenken door bijvoorbeeld tegen de last te duwen of met touwen om te trekken. Het hefvermogen van de Spilkraan is 850 kg.
Voor de bediening van de kraan zelf zijn bij het hijsen van de maximum last twee personen nodig, meestal twee potige medewerkers; de 'kraandrijver' zelf had het overzicht en gaf de opdrachten. Voor het zwenken is assistentie nodig van twee of meer personen, in de regel zijn dat mensen die al bij de kraan aanwezig zijn om de last aan te pikken of los te maken. Al met al konden er dus zo'n vijf man met de kraanactiviteiten bezig zijn. |
| Maten en gewichten | 1,80 # 0,61 # 8,40 # 20 meter
|
| Bouwwijze | In de ondergrond verankerde spil met draaiende kraan met vaste giek en hijswerk, staaldraad en enkele haak met balgewicht.
Spil en kraanframe uit gietijzer
Giek uit hout met ijzeren beslag
Trekstangen uit welijzer
Verbindingen d.m.v. pennen en bouten.
|
| Indeling | Spil, kraanframe met lierwerk, giek en trekstang. |
| Vorm | Eenvoudige draaikraan met vaste giek en vast opgestelde spil. |
| GESCHIEDENIS |
| Geschiedenis | Historische context: De kraan
De Romeinen kenden al kranen, met name om wijnvaten te lossen. Ook veel middeleeuwse steden hadden al kranen; houten kranen, vaak aangedreven door tredmolens. Vanaf de 14e eeuw zijn kranen bekend in iedere handelsstad van betekenis, zogenaamde stadskranen, geheel uit hout vervaardigd met hier en daar smeedijzer, om de zwaardere lasten te verplaatsen. Ook laadmasten kwamen voor.
Het type: handbediende spilkraan
De ontwikkeling van gietijzer en welijzer maakte het mogelijk om in de 19e eeuw deze relatief simpele kranen te fabriceren, in plaats van de tot dan gebruikte houten kranen. Omdat het welijzer niet in grote lengtes met voldoende stevigheid verkrijgbaar was, vervaardigde men wel de giek nog uit hout. Dit type kraan is in de 19e en 20e eeuw veelvuldig gebruikt op plekken waar op kleine schaal zwaardere lasten verplaatst moesten worden.
Dergelijke spilkranen waren eenvoudig te fabriceren en zijn door tal van producenten in tal van uitvoeringen vervaardigd. In de Rotterdamse haven werden ze vanaf medio 19e eeuw geplaatst.
Het object: de kraan van Het Havenmuseum
De spilkraan is door Figee in 1892 geleverd aan de spoorwegen; tot 1990 bleef de kraan in eigendom van NS. Van de geschiedenis van de kraan is verder niets bekend, ook niet tot wanneer de kraan daadwerkelijk gebruikt is.
In 1990 werd de kraan voor f 1,00 door Figee teruggekocht, waar hij voor het kantoor op een sokkel stond, totdat de fabriek in Haarlem gesloten werd.
De kraan is uiteindelijk verworven door Het Havenmuseum. De kraan is geheel gerestaureerd, heeft een nieuwe giek en ophanging gekregen en is opnieuw geconserveerd. Ook is er een sokkel voor de kraan gemaakt.
|
| ILLUSTRATIES |
| Additioneel beeld 1 | Niet ingevoerd |
| Additioneel beeld 2 | Niet ingevoerd |
| MEER INFORMATIE |
| Informatie bij/via | Maritiem Museum Rotterdam |
| Externe links | |
| HUIDIGE EIGENDOM |
| Soort eigendom | Museaal |
| Naam organisatie | Maritiem Museum Rotterdam |
| Inventarisnummer collectie | 1618 |
| WAARDESTELLING |
| Cultuurhistorische waarde |
| Status | |
| Motivatie | |
| Waardering door | Collectiehouder |
| Opmerkingen | |
| Authenticiteit |
| Status | |
| Motivatie | |
| Waardering door | Collectiehouder |
| Opmerkingen | |
