| REGISTER |
| Registernummer | 3.501.007 |
| INLEIDING |
| |  |
| | Foto: Erik Kanters |
| Objectaanduiding | Volvo- ZABO City Coach / BBA 549 |
| Categorie/klasse | Autobussen |
| Soort object | Dieselbus |
| Type | Stadsbus
|
Serie | 525-582 |
Merk | Volvo-ZABO |
Model | Volvo-ZABO VZ City Coach |
Uitvoering (1) | ZABO |
| Bouwjaar | 1960 |
| Ontwerper(s) | Chassiscomponenten: Volvo
Motor: DAF
Carrosserie: ZABO
Totale busontwerp: Nebim (Volvo) / ZABO / BBA
|
| Producent(en) | Chassiscomponenten: Volvo (Zweden)
Motor: DAF (Eindhoven)
Carrosserie: ZABO (Ridderdkerk)
|
| Gebruiker(s) | Brabantsche Buurtspoorwegen en Autobusdiensten (BBA), Breda |
Periode gebruik | van 1961 tot en met 1975 |
| Regio gebruik | Noord-Brabant (stadsdiensten in Breda, Den Bosch en Tilburg) |
| Opmerkingen inleiding | Kenteken: UB-21-09
Oorspronkelijk voorzien van een Volvo-motor (in de periode 1965-1967 vervangen door een DAF-motor)
|
| BESCHRIJVING |
| Functie | Personenvervoer (stadsvervoer) |
| Techniek | Motor: 6-cylinder dieselmotor (120 pk)
Versnellingsbak: automatisch (twee versnellingen)
Remsysteem: luchtdruk
Capaciteit: 30 zitplaatsen
|
| Bouwwijze | Zelfdragende carrosserie op een licht onderstel; metalen gelast framewerk met metalen beplating (bevestigd met popnagels) |
| Vorm | Middelgrote stadsautobus met enkele instap voor de vooras, enkele uitstapdeur achter de achteras en een voorin geplaatste motor. Opbouw met strakke lijnen en enigszins afgeronde vormen. Zitplaatsen op dubbele en enkele banken en een karakteristieke langsbank in het voorste gedeelte.
Kleuren: donkerrode onderzijde en crème raampartij en dak. Bedrijfsnaam voluit in zwarte letters op witte baan onder de raampartij
|
| GESCHIEDENIS |
| Geschiedenis | De eerste generatie stadsbussen van na de oorlog was eind jaren vijftig toe aan vervanging. Zo ook bij de Brabantse BBA, waar de Ford-stadsbusjes (het type dat in de vorm van SVA-museumbus 353 bewaard is gebleven) ondanks allerlei verbouwingen en moderniseringen aan opvolging toe waren. Die opvolging kwam in de periode 1959-1963, door de in dienst stelling van een grote serie van 58 stadsbussen die onder de naam City Coaches bekend zouden worden.
De belangrijkste eis die de BBA destijds had voor de nieuwe te ontwikkelen stadsbus voor Breda, Tilburg en 's-Hertogenbosch was dat het een kleine wendbare bus moest worden, met een zo groot mogelijke capaciteit. Met dit gegeven als uitgangspunt ontwikkelden Nebim (de Nederlandse Volvo-importeur) en carrosseriebedrijf ZABO uit Ridderkerk (de toenmalige "hofleverancier" van de BBA), samen met de BBA een geheel nieuw type stadsbus: de Volvo-ZABO VZ City Coach. Met gebruikmaking van een motor en andere componenten van het merk Volvo bouwde ZABO een modern ogende en strak gelijnde bus met een zelfdragende carrosserie. Die deed van binnen nog wel wat klassiek aan, met de motor voorin en een grote langsbank aan de rechterzijde. Dit laatste was echter gedaan om meer staanplaatsen te creëren en daardoor de vervoerscapaciteit te verhogen. Wat wel heel modern was, was de automatische versnellingsbak, die met drie simpele drukknoppen kon worden bediend. Hierdoor werd het werk van de chauffeur aanzienlijk lichter. Al met al was een zeer handzame en wendbare stadsbus ontstaan. Het is dan ook enigszins verwonderlijk dat behalve bij de BBA dit type alleen in Zwolle zijn weg vond. Daar beschikte de firma Schutte voor de stadsdienst destijds over veertien City Coaches.
Zoals vermeld stroomden de City Coaches vanaf 1959 in in het wagenpark van de BBA. Dat was ook de periode waarin de wederopbouw zo ongeveer ten einde was, maar waarin nog steeds nieuwe woonwijken werden gebouwd. Die nieuwe wijken, bediend door de nieuwe bussen vormden voor velen dan ook een associatie met de moderne tijd.
Jarenlang bedienden de City Coaches tot volle tevredenheid de steden in het Brabantse land. Behalve in de drie al eerder genoemde steden heeft dittype bus ook dienst gedaan in Helmond en Oosterhout. Tussen 1965 en 1967 werden de oorspronkelijke Volvo-motoren (type D47) vervangen door exemplaren van het merk DAF (type DD575). Hoewel deze motorwissel misschien wel mede was ingegeven door de relatief hoge uitstoot van de oorspronkelijke motoren, was de voornaamste reden toch wel het feit dat het vermogen te kort schoot. De wagens hadden veel moeite met tunnels en viaducten. Daarbij werd te veel geëist van de motoren, met alle (extra) uitstoot van dien.
Na zo'n vijftien jaar gingen bij de BBA de City Coaches buiten dienst. Eén van de laatste dienstvaardige exemplaren, de 549, werd in 1975 geschonken aan de SVA. Behalve als museumbus werd de 549 in die tijd ook geregeld als "SVA-verkoopbus" ingezet, totdat de komst van een speciaal voor dit doel aangeschafte verkoopbus dit overbodig maakte. De bus kwam in beheer bij de SVA-werkgroep Brabant en met grote steun van de BBA kreeg hij een volledige restauratiebeurt. Deze prachtige City Coach is dan ook een uitstekend voorbeeld van de tweede generatie BBA-stadsbussen.
|
| ILLUSTRATIES |
| Additioneel beeld 1 |  Foto: collectie BBA-archief (in Stadsarchief Breda) |
| Additioneel beeld 2 | Niet ingevoerd |
| MEER INFORMATIE |
| Informatie bij/via | Stichting Veteraan Autobussen |
| Bronnen | * M. Wallast: Autobussen in Nederland (Rijswijk, 1987)
* Stichting Oud Ridderkerk: ZABO, van autobusdienst tot carrosseriefabriek (Ridderkerk, 2008)
* Nieuwe stadsbussen bij de B.B.A. (artikel in tijdschrift "Nederlands Transport", 11e jaargang 1959, nr. 26, pag. 729).
* BBA City Coach: unieke Nederlandse stadsbus (artikel in tijdschrift "Transmobiel", nr. 71, pag. 34).
* W.J.M. Leideritz:
- Oorsprong en ontwikkeling van een Brabants vervoerbedrijf (Breda, 1971)
- Zoete Lieve Tremmetje ('s-Hertogenbosch, 1979)
- De BBA 50 jaar 1934-1984 (Breda, 1984)
- De Stadsbus van Breda (Breda, 1987)
|
| Externe links | Stichting Veteraan Autobussen |
| HUIDIGE EIGENDOM |
| Soort eigendom | Behoudsorganisatie |
| Naam organisatie | Stichting Veteraan Autobussen (SVA) |
| WAARDESTELLING |
| Cultuurhistorische waarde |
| Status | B |
| Motivatie | Culturele biografie
►Historische context
Rond 1960 was de eerste generatie stadsbussen van na de oorlog wel uitgediend en moest dus worden vervangen door nieuwe exemplaren. De BBA zocht naar een niet te kleine, wendbare bus voor haar stadsdiensten in Breda, Tilburg, 's-Hertogenbosch, Helmond en Oosterhout.
►Type
De BBA had Volvo als huisleverancier en de nieuwe stadsbus werd dus ook weer een Volvo. Dit ondanks het feit dat Volvo nog vasthield aan de plaatsing van de motor voorin. Wel kwam de instap vóór de vooras, maar de afhandeling van de reizigers moest dus over de kap van de motor heen gebeuren. Een nauwe doorgang tussen de motor en de rechter wielkast leidde naar de passagiersruimte. De af te voeren Ford trambussen boden meer ruimte. De keus voor de huisleverancier prevaleerde kennelijk boven de ruimte in de bus. Medio jaren '60 werden de Volvo motoren vervangen door DAF motoren vanwege een tekortschietend vermogen en daardoor soms een milieu-ongunstige uitstoot. De bussen waren voorzien van een automatische versnellingsbak, wat op dat moment heel modern was.
De zelfdragende carrosserie was, zoals eveneens gebruikelijk bij de BBA, van ZABO. Van dit type werden 58 stuks voor de BBA gebouwd en 14 voor de, door Schutte Tours uitgevoerde, stadsdienst Zwolle.
►Object
De BBA 549 bracht zijn werkzame leven door bij de door de BBA uitgevoerde stadsdiensten, waaraan in 1975 ook voor hem als één van de laatste van zijn serie een einde kwam. Daarbij werd hij tot museumbus bestemd.
►Object als erfgoed
Het object diende eerst als SVA-verkoopbus maar voldeed na een grondige restauratiebeurt geheel aan zijn bestemming als museumbus. De bus is niet meer voorzien van de oorspronkelijke Volvo motor, maar heeft jaren lang dienst gedaan met de nu nog aanwezige DAF motor. Daarmee is de bus niet meer geheel oorspronkelijk, maar nog wel authentiek, zij het aan zijn tweede gebruikstijd.
Representatiewaarde
►Schakelwaarde
De BBA 549 heeft als late 'motor voorin' bus een zekere schakelwaarde, later kwam dit type steeds minder voor in het openbaar vervoer en aan het eind van de jaren 60 werd het type niet meer gebouwd.
►IJkwaarde
De ijkwaarde van de 549 is beperkt, de BBA heeft er 58 van gehad en Zwolle 14.
►Symboolwaarde
De onderhavige serie is verbonden aan de na-oorlogse stadsuitbreidingen van de genoemde Brabantse steden.
Zeldzaamheid
De 549 is als enig overgeblevene van zijn serie en de verwante serie in Zwolle zeldzaam.
Staat van het object
Het object is gerestaureerd en verkeert in goede staat (stand 2009).
Ensemblewaarde
De BBA 549 maakt in zekere zin deel uit van een ensemble omdat van alle naoorlogse generaties stadsbussen van de BBA een exemplaar bewaard is gebleven.
Presentatiepotentieel
Het vooraanzicht van de bus met de ronde daklijn wijkt duidelijk af van wat 50 jaar later gebruikelijk is. Dit en de goede staat geeft het object een vrij groot presentatiepotentieel.
Cultuurhistorische waarde
De cultuur-historische waarde is enerzijds beperkt doordat het type alleen in vijf Brabantse steden en Zwolle heeft gereden, anderzijds groot doordat de BBA 549 deel uitmaakt van een complete reeks museumbussen van de BBA.
In de loop van zijn leven heeft de bus een nieuwe motor gekregen. Omdat de bus jaren lang heeft dienstgedaan met zijn tweede motor kan hij wel als authentiek worden gezien.
|
| Waardering door | Commissie |
| Opmerkingen | |
| Authenticiteit |
| Status | |
| Motivatie | |
| Waardering door | Commissie |
| Opmerkingen | |
