Nationaal Register Mobiel Erfgoed

Austin_SWB_||quot;bellewagen||quot;_/_Van_Gog_1



REGISTER
Registernummer3.501.012
INLEIDING
 
 Foto: Ton Remans
ObjectaanduidingAustin SWB "bellewagen" / Van Gog 1
Categorie/klasseAutobussen
Soort objectBenzinebus
TypeStreekbus (noodbus)

Serie

1 en 4

Merk

Austin

Model

Austin SWB "bellewagen"

Uitvoering (1)

Austin

Bouwjaar1942
Ontwerper(s)Chassis: Austin
Carrosserie: Austin
Producent(en)Chassis: Austin (Groot-Brittannië)
Carrosserie: Austin (Groot-Brittannië)
Gebruiker(s)Firma Gebroeders van Gog, Capelle a/d IJssel

Periode gebruik

van 1946 tot en met 1948

Regio gebruikHet gebied tussen Rotterdam en Gouda
Opmerkingen inleidingKenteken: NA-63-80, provinciaal nummer H-67882

De officiële bedrijfsnaam bij de oprichting (en die lange tijd ook op de bussen en op de plaatsbewijzen werd vermeld) was "Onderlinge Auto-Omnibus Maatschappij" (O.A.O.M). In het algemeen spraakgebruik werd het bedrijf echter meestal aangeduid als "Van Gog", de naam die later ook op de bussen kwam te staan.

Na het gebruik als (nood)bus, deed de bellewagen nog van 1948 tot 1967 dienst bij Van Gog, als werkwagen.
BESCHRIJVING
FunctiePersonenvervoer (streekvervoer)
TechniekMotor: 6-cylinder benzinemotor
Versnellingsbak: handgeschakeld (vier versnellingen)
Remsysteem: hydraulisch
Capaciteit: ca. 16 zitplaatsen
BouwwijzeStalen chassis met aparte carrosserie, bestaande uit een geschroefd houten framewerk, met geschroefde metalen beplating
VormKlein model normaalstuur vrachtauto (met "neus"), met eenvoudige en hoekige opbouw, zonder ramen. Ingericht als noodbus voor personenvervoer, met houten langsbanken en een deur in de achterzijde.
Kleuren: donkerrode motorkap en spatborden, donkergroene opbouw en crème dak (huisstijl Van Gog).
Opmerkingen beschrijvingDit van oorsprong Engelse voertuig heeft het stuur rechts.
GESCHIEDENIS
GeschiedenisTijdens de Tweede Wereldoorlog was een groot deel van de Nederlandse autobussen over de oostgrens verdwenen en van de resterende exemplaren verkeerden de meeste in deplorabele staat. Om het personenvervoer over de weg weer op gang te brengen, werden na de bevrijding op grote schaal zogenoemde noodbussen ingezet. Dit waren meestal (leger)vrachtwagens, die op eenvoudige wijze werden aangepast voor personenvervoer.
Een van de bekendste noodbussen waren de Austin "bellewagens". Dit waren van oorsprong Engelse brandweerwagens, die in de oorlog waren gebouwd als trekkers voor motorspuiten. Hun bijnaam kregen ze vanwege de grote, op het dak gemonteerde bel. Na de oorlog werd een groot deel van de bellewagens overcompleet en via oorlogsdumps kwamen de wagens beschikbaar voor de Nederlandse markt. Ze werden in allerlei hoedanigheden gebruikt: als brandweerwagen, als vrachtwagen en ook voor het vervoer van personen. Met simpele houten banken er in deden zij als noodbus dienst bij vele bedrijven, om na een aantal jaren het veld te ruimen bij de komst van nieuw materieel.
Samen met een soortgenoot heeft deze bellewagen dienst gedaan bij de Gebroeders van Gog in Capelle aan den IJssel, het bedrijf dat het busvervoer in het gebied tussen Rotterdam en Gouda verzorgde. Tot ca. 1948 voor het vervoer van personen en daarna nog vele jaren, tot 1967 als werkwagen. Zodoende werd zijn leven gerekt en in genoemd jaar kwam hij via de Autobus Documentatie Vereniging terecht bij de toen kersverse en nog niet eens officieel opgerichte SVA. De Austin was daarmee de allereerste SVA-museumbus. Na een lange tijd te zijn opgeslagen, is dit noodbusje geheel gerestaureerd. Een andere (brandweer)bellewagen die de SVA destijds verwierf, fungeerde daarbij als onderdelenleverancier.
ILLUSTRATIES
Additioneel beeld 1
Seriegenoot Van Gog 4 (foto: collectie De Raadt)
Additioneel beeld 2Niet ingevoerd
MEER INFORMATIE
Informatie bij/viaStichting Veteraan Autobussen
Bronnen* M. Wallast: Autobussen in Nederland (Rijswijk, 1987)
* De Nederlandse streekvervoerbedrijven met hun tramwegen en autobusdiensten alsmede hun toerwagenbedrijven (Amsterdam, 1956): pag. 93 en 94.
* C.J. de Koning: Autobusdienst Gebr. Van Gog, Rotterdam-Gouda 1923-1967 (Oostvoorne, 1998)
* Diverse artikelen in "Autobuskroniek" (blad van de Autobus Documentatie Vereniging)
* Beschrijving in "De Veteraanbus" (mededelingenblad van de SVA), nrs. 61 en 62.
* P. Weyling: De 'Bellewagen' van Van Gog bewaard en gerestaureerd (Historische Vereniging Capelle a/d IJssel, nieuwsbrief 2004-1,blz. 15)
Externe linksStichting Veteraan Autobussen

Geschiedenis van Van Gog
HUIDIGE EIGENDOM
Soort eigendomMuseaal
Naam organisatieStichting Veteraan Autobussen (SVA)
WAARDESTELLING
Cultuurhistorische waarde
StatusA
MotivatieCulturele biografie

Historische context
De tweede wereldoorlog had in Nederland vrijwel geen bus meer overgelaten. Ze waren weggevoerd, gestolen, ernstig beschadigd of eenvoudig opgereden door gebrek aan onderhoud en/of door overbelasting. De bedrijfstak 'openbaar vervoer' stond voor de noodzaak het materieelpark van de grond af aan op te bouwen. Nieuwe bussen aanschaffen was vooreerst nog onmogelijk. Het enige materieel dat beschikbaar was bestond uit gebruikte ( bijna uitsluitend geallieerde) legervoertuigen.

Type
De Bellewagen was een klein type vrachtwagen met open achterwand, dat bestemd was om als trekker voor een motorbrandspuit, als ambulance of als gereedschapswagen bij brandweermaterieel te dienen. Deze wagens werden op een uiterst simpele manier geschikt gemaakt om reizigers mee te vervoeren: een paar houten banken, een dichte achterwand met deur en een trapje aan de achterkant. Dat was het. Zij hebben praktisch in heel Nederland gereden. Daarmee is dit type kenmerkend voor de tijd direct na de oorlog.

Object
Er zijn van dit type enkele exemplaren overgebleven waarvan de Van Gog 1 het meest authentiek is.

Object als erfgoed
Het object wordt inmiddels langdurig beheerd door collectiehouder SVA.
De Van Gog 1 was de allereerste SVA-museumbus.

Representatiewaarde

Schakelwaarde
Het object representeert het begin van het weer met alle mogelijke middelen op gang brengen van het personenvervoer direct na de tweede wereldoorlog.

IJkwaarde
Het object staat model voor de zeer grote aantallen zogenoemde Bellewagens die direct na de oorlog in bijna heel Nederland werden ingezet

Symboolwaarde
Het object symboliseert hoe werkelijk op alle denkbare manieren en met gebruikmaking van elk voorhanden transportmiddel het openbaar vervoer weer in beweging kwam

Zeldzaamheid

Dit voertuig beschikt over de oorspronkelijke opbouw zonder zijramen, waarbij alleen in de voor busgebruik aangebrachte achterwand-met-deur enkele ramen zijn aangebracht; het is een unieke vertegenwoordiger van zijn tijd en daarmee hoogst zeldzaam.

Staat van het object

Het object verkeert in goede, rijdbare staat. Het is de meest authentieke Bellewagen die bewaard is gebleven.

Ensemblewaarde

Niet van toepassing.

Presentatiepotentieel

Het presentatiepotentieel is hoog als representant van direct na de oorlog gebruikte noodbussen

Cultuurhistorische waarde

Het object krijgt een A-status vanwege representatiewaarde en zeldzaamheidswaarde; het object heeft schakelwaarde, ijkwaarde en symboolwaarde zoals hierboven toegelicht. Er zijn weliswaar meer bellewagens bewaard gebleven, maar de Van Gog 1 is daarvan de meest authentieke.
Waardering doorCommissie
Opmerkingen
Authenticiteit
Status
Motivatie
Waardering doorCommissie
Opmerkingen
MCN - CIME
Sluiten en terug naar zoekresultaten NRME Home Mobiele Collectie Nederland