|
| REGISTER | | Registernummer | 3.501.043 | | INLEIDING | | |  | | | Foto: Frank van den Boogert | | Objectaanduiding | Mercedes-B.O302-Domburg /Ringelberg 15 | | Categorie/klasse | Autobussen | | Soort object | Dieselbus | | Type | Touringcar
| Serie | N.v.t. | Merk | Mercedes-Benz | Model | Mercedes-Benz O302/10R | Uitvoering (1) | Domburg | | Bouwjaar | 1973 | | Ontwerper(s) | Chassis: Mercedes-Benz
Carrosserie: Domburg
| | Producent(en) | Chassis: Mercedes-Benz (Duitsland)
Carrosserie: Domburg (Montfoort)
| | Gebruiker(s) | Autobusonderneming W. Verhoef, Driebruggen
GZ Touring, later Boulevard Tours, Den Haag/Scheveningen
Touringcarbedrijf Leo Ringelberg, Rhoon
Touringcarbedrijf J.L. Ringelberg, Ridderkerk
| Periode gebruik | van 1973 tot en met 1994 | | Regio gebruik | Geheel Nederland; buitenland | | Opmerkingen inleiding | Kenteken: DS-97-52
De periode van gebruik zoals hierboven aangegeven heeft betrekking op de jaren waarin de bus dienst deed bij Verhoef. | | BESCHRIJVING | | Functie | Personenvervoer (groeps- en toervervoer alsmede streekvervoer) | | Techniek | Motor: 6-cylinder dieselmotor (126 pk)
Versnellingsbak: handgeschakeld
Remsysteem: luchtdruk
Capaciteit: 42 zitplaatsen
| | Bouwwijze | Semi-zelfdragende (meedragende) carrosserie op een licht onderstel; metalen framewerk met metalen beplating. | | Vorm | Middelgrote touringcar met achterin geplaatste motor en enkele (luchtbediende) in-/uitstapdeur voor de vooras. Carrosserie met enigszins afgeronde en gebogen vormen, naar Duits voorbeeld en met gebruikmaking van oorspronkelijke Mercedes-grille. Zitplaatsen op twee rijen dubbele fauteuils.
Kleuren: crème onderzijde met rode baan en rode raampartij en dak. Bedrijfsnaam in rode schrijfletters op de zijkant.
| | Opmerkingen beschrijving | De huidige kleuren zijn die van het touringcarbedrijf J.L. Ringelberg uit Ridderkerk, de laatste eigenaar van de bus. De kleuren bij zijn oorspronkelijke eigenaar (Verhoef) waren licht crème/geel met donkergroene strepen. | | GESCHIEDENIS | | Geschiedenis | In 1965 introduceerde Mercedes-Benz het type O302, als opvolger van de bekende O321H. Net als dit laatste type werd ook de O302 al spoedig populair, zowel in binnen- als buitenland. Mercedes kon de bus desgewenst compleet met opbouw leveren en met een verwijzing naar de vestigingsplaats van de fabriek werd dan meestal gesproken van een "Mannheimer" opbouw. Maar de O302 was ook leverbaar als chassis met front, waarna de klant er naar eigen inzicht een carrosserie op kon laten bouwen. Een voorbeeld daarvan is de huidige SVA-bus 15, een O302/10R (die laatste typeaanduiding geeft aan dat het een bus met tien rijen stoelen is) die in 1973 met wagenparknummer 14 werd geleverd aan het autobusbedrijf Verhoef in Driebruggen. Zoals zo veel Verhoef-bussen had ook deze een carrosserie van de firma Domburg uit Montfoort. Teneinde de bus ook incidenteel op de lijndienst te kunnen gebruiken, was hij voorzien van een luchtbediende deur.
De geschiedenis van Verhoef gaat terug tot 1926. Op 1 mei van dat jaar opende oprichter Jan Verhoef samen met een compagnon (graanhandelaar A.J. Brokking uit Jaarsveld) een lijndienst van Hekendorp, via zijn woonplaats Driebruggen, Woerden, Harmelen en De Meern naar Utrecht. Rond 1930 werd de dienst op het onrendabele traject naar Hekendorp gestaakt en werd Driebruggen het begin- en eindpunt. De heer Brokking trok zich terug als compagnon. Op 15 mei 1942 werd de vergunning voor het trajectgedeelte Woerden - Utrecht ingetrokken en ook na de oorlog kreeg Verhoef zijn oorspronkelijke lijn niet terug. Hij moest het doen met een schadevergoeding door streekvervoerder Citosa.
Sinds 1942 bleef dus alleen het traject Driebruggen - Woerden over, waarmee het lijntje alleen nog een puur lokale functie had. Van het NS-station in Woerden reed de Verhoef-bus door een landelijke omgeving en langs dorpen met idyllische namen als Barwoutswaarder, Bekenes en Waarder naar het eindpunt bij de garage aan de Kerkweg in Driebruggen. Deze dienst werd zo in vrijwel ongewijzigde vorm onderhouden tot in de 21e eeuw, als één van de allerlaatste particuliere lijndienstbedrijven in Nederland. Geheel passend binnen deze orthodox protestants-christelijke streek, reed de bus van Verhoef niet op zondag. De exploitatie van de lijndienst was uiteraard bepaald geen winstgevende zaak en eigenlijk meer te beschouwen als een hobby. Of in elk geval als een nevenactiviteit van het toer- en groepsvervoer van het bedrijf, dat sinds 1963 werd geleid door W. Verhoef, de zoon van de oprichter. De lijndienst werd nog tot 1 januari 2002 geëxploiteerd en kwam toen (na aanbesteding) in handen van Connexxion. Omdat de lijn volstrekt onrendabel was werd deze na enkele jaren opgeheven en vervangen door een taxi-achtige voorziening. Hoewel inmiddels in andere handen (namelijk van Sanders Transport) bestaat het touringcarbedrijf nog steeds onder de naam Verhoef. Wel is als thuisbasis Driebruggen vervangen door Bodegraven.
Voor zijn buslijn had Verhoef altijd een speciale lijndienstwagen in dienst, maar in bijzondere gevallen werd ook wel eens door een andere bus bijgesprongen. Jarenlang werd de lijndienst gereden met bus 12, een DAF TB/Domburg uit 1967. Toen deze aan het einde van zijn latijn kwam, nam de Mercedes 14 die taak nog een aantal jaren over. Maar in 1994 kocht Verhoef nog een nieuwe lijndienstbus: een door Berkhof gebouwde proef- c.q. demonstratiewagen, met een Volvo motor. Toen deze bus 18 in dienst kwam, kon de Mercedes na maar liefst 21 Verhoef-jaren (!) met pensioen. Dat betekende nog geen rust voor de bus, want hij werd verkocht aan GZ-Touring in Den Haag (Scheveningen), dat kort daarna zijn naam wijzigde in Boulevard Tours. Na een aantal jaren kwam de bus terecht bij het bedrijf van Leo Ringelberg in Rhoon en nog weer later bij het andere touringcarbedrijf met die naam, de firma J.L. Ringelberg in Ridderkerk. Aldaar kwam de SVA in contact met dit inmiddels aardig op leeftijd zijnde voertuig, wat er uiteindelijk toe leidde dat deze Mercedes in 2003 (dus zo'n dertig jaar na zijn in dienst stelling !!) overging naar het wagenpark van de SVA.
| | Opmerkingen geschiedenis | Het is niet geheel duidelijk in hoeverre de bus bij GZ-Touring/Boulevard Tours en bij Leo Ringelberg resp. J.L. Ringelberg ook daadwerkelijk dienst heeft gedaan, danwel als reserve- en/of museumbus werd beschouwd. | | ILLUSTRATIES | | Additioneel beeld 1 |  Als Verhoef 14 voor de garage in Driebruggen (foto: collectie Frank van den Boogert) | | Additioneel beeld 2 |  Foto: Olaf Horn | | MEER INFORMATIE | | Informatie bij/via | Stichting Veteraan Autobussen | | Bronnen | * M. Wallast: Autobussen in Nederland (Rijswijk, 1987)
* W. Zeicher: Mercedes-Benz Lastwagen und Omnibusse 1947-1961 (Schrader-Motor-Chronik, München, 1988)
* C.J. de Koning: Verhoef te Driebruggen; iets over een der kleinste trajectvervoerondernemers in Nederland (artikel in tijdschrift "Autobuskroniek", jaargang 1967, pag. 20).
| | Externe links | Stichting Veteraan Autobussen | | HUIDIGE EIGENDOM | | Soort eigendom | Behoudsorganisatie | | Naam organisatie | Stichting Veteraan Autobussen (SVA) | | WAARDESTELLING | | Cultuurhistorische waarde | | Status | C | | Motivatie | Culturele biografie
► Historische context
De Ringelberg 15 heeft een lang en gevarieerd leven gekend. Dat begon in 1973 als Verhoef 14. In 1926 opende J. Verhoef een lijndienst Hekendorp - Driebruggen - Woerden - Utrecht. De uitloper naar Hekendorp kende weinig vervoer en moest al vrij spoedig vervallen. In overeenstemming met de religieuze inzichten in de streek en de geloofsovertuiging van de ondernemer, reed de dienst niet op zondag. In de oorlog werd de vergunning voor het traject Woerden - Utrecht ingetrokken en zo resteerde alleen de lijn Woerden - Driebruggen. Veel bracht het vervoer niet op, maar door een zuinige exploitatie wist de ondernemer het hoofd lang boven water te houden. Hij werd zelfs een van de laatste particuliere lijndienstbedrijven in Nederland. De lijndienst werd uitgevoerd met één speciale lijndienstwagen, als het nodig was aangevuld of vervangen door de 14. Een aantal jaren moest de 14 het werk zelfs alleen doen waarbij waarschijnlijk een andere bus van het bedrijf als reserve fungeerde. Naast de lijndienst was gaandeweg een groepsvervoer- en touringcarbedrijf ontstaan met ca. 5 bussen waar de onderneming feitelijk op draaide.
Op 1 januari 2002 viel het doek voor de lijndienst, de lijn werd overgenomen door Connexxion. Dat grote bedrijf bezat niet de flexibiliteit van Verhoef, waarschijnlijk was de exploitatie te duur en de lijndienst werd omgezet in een taxi-achtige voorziening. Het touringcarbedrijf bestaat nog (stand 2010).
► Type
De Ringelberg 15 is van het type Mercedes-Benz O302 met een carroserie van Domburg. De bus heeft één in- en uitstapdeur voor de vooras, een achterin geplaatste motor en een handgeschakelde versnellingsbak. Het type O 302 is een succesvol type geweest.
► Object
Het object is een typische vertegenwoordiger van een bus van een klein lijn- en tourvervoerbedrijf. In wezen is het een touringcar (een uitstapdeur ontbreekt), maar het eenvoudige interieur en de luchtbediende in- en uitstapdeur wijzen weer in de richting van een semi-tourwagen. Dat is hij ook de langste tijd geweest, hij moest gewoon overal voor kunnen worden gebruikt. Oorspronkelijk bezat de wagen een lijn/routefilmkast, maar die is niet meer aanwezig.
De bus heeft van 1973 tot 1994 (dus 21 jaar!) bij Verhoef dienst gedaan. Dat is voor een bus al bejaard, maar de 14 zette zijn leven nog voort bij drie bedrijven: GZ Touring te Scheveningen, Touringcarbedrijf Leo Ringelberg te Rhoon en Touringcarbedrijf J.L. Ringelberg te Ridderkerk.
► Object als erfgoed
In 2003 ontstond er contact tussen het bedrijf J.L. Ringelberg en de SVA en dat leidde er toe dat de Ringelberg 15 (voorheen Verhoef 14) museumbus werd. Het voertuig bevindt zich nog in Ringelberg uitvoering (stand 2010). Voor zo ver bekend zijn er twee bussen met chassis van Mercedes type O 302 in Nederland overgebleven: de Ringelberg 15 en de GVBD 19, de laatste met een carrosserie van Den Oudsten. Wel bestaat nog de TAD 45 uit 1963, een Mercedes L 323 met, evenals de Ringelberg 15, een Domburg carrosserie. Het verschil is aanzienlijk.
Representatiewaarde
► Schakelwaarde
In technisch opzicht hoort de bus thuis in de ontwikkelingen in Duitsland. De carrosserie is van Nederlandse origine, maar heeft geen speciale elementen uit de voortgang in de busbouw. Er is geen schakelwaarde.
► IJkwaarde
Er zijn geen andere bussen waarvan de waarde aan die van de Ringelberg 15 kan worden afgemeten. De bus heeft dan ook geen ijkwaarde.
► Symboolwaarde
Doordat de bus bij Verhoef heeft dienstgedaan 'als manusje van alles' staat hij symbool voor het bestaan en de ondergang van de kleine lijndienstondernemer. Verhoef had één bus in de lijndienst en één voor versterking en reserve die verder werd gebruikt in het tour-en groepsvervoer.
Zeldzaamheid
De O302 is een veelvoorkomend bustype geweest waarvan er echter, voor zo ver bekend, maar twee zijn overgebleven: de stadsbus GVBD 19 en de semi-tourwagen Ringelberg 15. De bus is dus zeldzaam.
Staat van het object
Het object is presentabel en in principe rijvaardig, maar vanwege enkele uit te voeren reparaties is het momenteel niet gekeurd en dus niet inzetbaar (stand 2011).
Ensemblewaarde
Niet van toepassing.
Presentatiepotentieel
Voor de insider is de O302 duidelijk een wat oudere bus, maar het is de vraag of de doorsnee-toeschouwer dat ook ziet. Daarmee is het presentatie-potentieel niet bijzonder hoog.
Cultuurhistorische waarde
De cultuurhistorische waarde van de Ringelberg 15 schuilt vooral in zijn verleden als Verhoef 14. Dit bedrijf bezat één lijntje waar één speciale lijndienstbus op dienst deed. De 14 vervulde, naast zijn functie in het groeps- en tourvervoer, de rol van reserve voor de lijndienstbus. Een tijdlang moest hij zelfs de rol van vervoersdrager vervullen. Dit zijn verhoudingen die eenvoudig niet meer denkbaar zijn. De bus houdt de herinnering daaraan levend. Daarnaast houdt hij de herinnering levend aan de doorsnee touringcar uit die tijd. Er bestaat in de touringcarwereld een neiging om juist de bijzonder luxe wagens te bewaren. De meeste Nederlanders zullen daar nooit in hebben gezeten, maar wel in een gemiddelde touringcar. Daarmee heeft de Ringelberg 15/Verhoef 14 geen heel bijzondere waarde, maar toch wel een bijzondere waarde. Als Verhoef 14 zou zijn waarde groter zijn.
| | Waardering door | Commissie | | Opmerkingen | | | Authenticiteit | | Status | | | Motivatie | | | Waardering door | Commissie | | Opmerkingen | |
|
|
